Vijf studenten van Hogeschool Saxion volgde tussen februari en juni 2024 de minor Ruimtemakers van Pioneering. De groep boog zich over een complex vraagstuk over ruimtelijke en grondmobiliteit in Noordoost Twente. Door in 20 weken het gehele Ruimtemakersproces te doorlopen, kwamen de studenten tot een vernieuwende uitkomst, die hen de vakjuryprijs en een gedeelde publieksprijs opleverde tijdens het Ruimtemakersfestival.

Opdracht: Ruimtedruk in Noordoost Twente

Marlies Evers, Bosse Kroeze, Ruben Berning, Jesse Hagen en Wieger Hilhorst startten allemaal februari 2024 met het Ruimtemakers van Pioneering-semester. De studenten kregen een uitdagend vraagstuk van de Provincie Overijssel: het analyseren van de ruimtedruk in Noordoost Twente. In de komende jaren zal dit gebied te maken krijgen met ruimtegebrek, veroorzaakt door de overgang naar extensieve kringlooplandbouw, de uitbreiding van woningen, bedrijventerreinen en infrastructuur, en de noodzaak om de energietransitie te realiseren en stikstof- en broeikasgasuitstoot te verminderen.

Noordoost-Twente staat voor de uitdaging om deze ruimtelijke druk op een duurzame en effectieve manier aan te pakken. Een mogelijke oplossing die wordt onderzocht, is het bevorderen van grondmobiliteit. Dit houdt in dat gronden waar momenteel intensieve landbouw wordt bedreven, vrijkomen voor andere doeleinden. De studenten deden een analyse van deze ruimtelijke uitdagingen en de rol die grondmobiliteit kan spelen als een mogelijke oplossing.

Flinke kluif

Het brede vraagstuk bleek een flinke kluif voor de studenten. Waar het in eerste instantie de bedoeling was dat de groep onderzoek zou doen naar cijfers en harde data over grondmobiliteit, bleek dat al snel een onmogelijke opgave. De cijfers waren niet voorhanden en het onderwerp bleek te abstract.

“Ruimtedruk en grondmobiliteit gaat verder dan het aantal vierkante meters, eigenaren en huidig gebruik. Opgaven zoals de stikstofcrisis, energietransitie en de wooncrisis hebben er ook allemaal mee te maken. We konden geen oplossing aandragen zonder de betrokken mensen daarin een hoofdrol te geven”, vertelt Bosse, student Stedenbouwkundig Ontwerpen.  

Door verschillende onderzoeksmethoden van de Ruimtemakers-aanpak toe te passen, zoals design-thinking en systeemdenkmethodieken, wisten de studenten toch tot een waardevol onderzoeksresultaat te komen, ondanks het gebrek aan gedetailleerde data.

Focus op burgerparticipatie

Tijdens de Battle of Concepts – een tussentijdse reflectie waarin verschillende studentengroepen hun voorlopige resultaten met elkaar delen – kreeg de groep nieuwe inzichten. De complexiteit van het vraagstuk maakte het lastig om hun bevindingen over te brengen aan mensen zonder achtergrondkennis. Dit leidde tot twijfels over hun aanpak.

“Wij wonen allemaal niet in Noordoost Twente en hebben geen idee wat daar precies speelt. Zijn wij wel de juiste personen om dit moeten doen?”, vroegen de studenten zich af. Vanaf dat moment besloot de groep zich te focussen op burgerparticipatie rondom het vraagstuk. Een goed besluit, omdat de Provincie Overijssel dit ook een zeer belangrijk aspect vindt. Geleidelijk ontstond het idee om een praatplaat te maken, wat uiteindelijk het hoofdproduct van het onderzoek werd.

Van links naar rechts: Hans Oude Avenhuis (Pioneering) – Jesse Hagen – Ruben Berning – Bosse Kroeze – Wieger Hilhorst – Marlies Evers.

Verrassende presentatie op het Ruimtemakersfestival

De groep verraste het publiek tijdens het Ruimtemakersfestival met een presentatie zoals we die nog niet eerder hebben meegemaakt. Ruben schetst een beeld van de presentatie: “We begonnen met het presenteren van onze oplossingsrichtingen op een hele suffe manier, net alsof we een groep beleidsmakers of een adviesbureau waren. Godzijdank stond Jesse als ‘boze burger’ in het publiek en onderbrak de oersaaie presentatie.”

Jesse opperde vervolgens waarom zij, als bewoners van het gebied, niet betrokken waren bij het onderzoek, waarna de presentatie omsloeg. “Mensen waren echt even stil. De organisatie greep nog net niet in”, voegt Jesse toe. De eenzijdige bedachte oplossingsrichtingen maakte ruimte voor een praatplaat waarmee het publiek direct kon meedenken over de uitdagingen in het Twentse landschap. “Tijdens de vragenronde begon iedereen al met elkaar te praten en ideeën uit te wisselen. Mensen begonnen ook elkaars vragen te beantwoorden. Het doel van burgerparticipatie hebben we zo tijdens de presentatie al bereikt”, vertelt Bosse.

Dubbele prijzen: Vakjuryprijs en Publieksprijs

Het harde werk van de studenten werd beloond met zowel de vakjuryprijs als de gedeelde publieksprijs. Op de vraag of de studenten hadden verwacht dat ze de vakjuryprijs zouden winnen, klinken gemixte antwoorden. Het grootste deel van de groep had wel een stille hoop. “Anderen hadden gewoon de opdracht voltooit en ik had het idee dat wij toch net iets meer bereikt hadden”, vertelt Marlies. 

Met deze mooie erkenning en een schat aan nieuwe ervaring en kennis sluiten de studenten het Ruimtemakers-semester af. In de toekomst zien sommigen zichzelf werken aan vergelijkbare complexe vraagstukken op grotere schaal, zoals de versoepeling van regelgeving in het landelijk gebied, transities binnen de landbouwsector en stedenbouw op nationaal of zelfs Europees niveau.

Over Ruimtemakers van Pioneering

Ruimtemakers van Pioneering is een minor aan HAN University waarin young professionals worden opgeleid tot oplossers van complexe vraagstukken in de ruimtelijke omgeving. Studenten gaan tijdens de minor aan de slag met vragen uit de praktijk over bijvoorbeeld de energietransitie, duurzaam delfstofwinning, stedelijke mobiliteit, of in het geval van deze studentengroep: grondmobiliteit.