De energierekening zet de toon

Het is al lange tijd een overheersende discussie: de klimaatcrisis en daarbinnen een duurzame energievoorziening. De urgentie ontbrak vooralsnog, doordat de effecten van het exorbitante gebruik van fossiele energiebronnen nog niet direct of in extreme mate voelbaar zijn in ons dagelijks leven. Ik heb daar eerder over geschreven, onder meer over de ‘gespeelde verrassing over de stijgende energieprijzen’ en de chronische neiging de kop in het zand te duwen als het gaat over de energietransitie.

De oorlog in Oekraïne maakt alles anders. De toch al stevig stijgende energieprijzen doen er nog een tandje bovenop door dit conflict. Niet alleen de gasprijs bereikt recordhoogten, ook de benzineprijs gaat door het dak. Gezegend is degene die aardgasloos woont of een 100% elektrische wagen rijdt.

En daar wordt ie spannend. Het waren namelijk de sterkste schouders die de investeringen in een persoonlijke energietransitie konden dragen. In de afgelopen jaren is het vooral de midden-, maar nog meer vooral de bovenklasse geweest die de stap heeft kunnen zetten. Dat wordt pijnlijk duidelijk als we worden geconfronteerd met verhalen over energiearmoede. Mensen die de CV niet meer aan kunnen zetten omdat die extra 100 euro per maand simpelweg niet op te hoesten is. Ook confronterend is dat energiearmoede langzaam de sociale ladder beklimt. Steeds vaker zien we het zelfs in de middenklasse de kop opsteken.

Wat doet Pioneering hieraan? Twee voorbeelden, en een oproep om aan te haken!

Gespikkeld bezit

Stichting Pioneering staat zoals u weet in nauw contact met kennisinstellingen, overheden en corporaties. Wij zien dat in het verleden een groot aantal corporatie woningen zijn verkocht aan particulieren. Zij konden zo met een relatief beperkte bestedingsruimte toch een eigen woning bemachtigen. Geen slechte ontwikkeling, naar het scheen. Toen. Nu blijkt dat we voor onszelf een enorme uitdaging hebben georganiseerd, want verduurzaming van corporatiebezit en de daartussen gelegen particuliere woningen is complex en harder nodig dan ooit.

Onlangs hebben studenten van Saxion in samenwerking met Pioneering een onderzoek uitgevoerd naar de bereidheid (en mogelijkheid) onder particulieren in situaties van gespikkeld bezit om te verduurzamen. De uitkomsten worden begin mei openbaar.

Van dat moment maken wij gebruik om samen met betrokken corporaties, gemeenten en de provincie een project vorm te geven dat moet leiden tot een vernieuwende aanpak voor verduurzaming van deze woningen.

Gemeentelijke VerduurzamingsRegeling

Velen van jullie hebben het in de afgelopen jaren wel voorbij horen komen, velen ook niet. Lang is er vanuit de markt gewerkt aan de ontwikkeling van een nieuwe regeling die het voor woningeigenaren mogelijk moet maken om de eigen woning te verduurzamen zonder daarvoor een investering uit eigen portemonnee te hoeven doen.

Dat werkt zo. De gemeente (of eigenlijk indirect BNG Bank) doet de investering en de woningeigenaar betaalt via belastingtermijnen – die niet hoger zijn dan de gerealiseerde besparing op de energierekening – de investering terug. En passant wordt de woningeigenaar van A tot Z ontzorgd in het maken van keuzes en selecteren van uitvoerders, en wordt gemeenten (eindelijk) de mogelijkheid geboden werkelijk regie te voeren over de verduurzaming van de gebouwde omgeving. Dit lijkt dé oplossing te zijn om te komen tot de gewenste versnelling en opschaling. Belangrijker nog: ook voor mensen met energiearmoede ontstaat er ineens handelingsperspectief. Goud!

Helaas werd voorheen echter flink weerstand geboden tegen deze doorbraak. Met name vanuit de gevestigde Haagse orde die bestaande belangen en zakelijke afspraken wilden beschermen. Dat lijkt nu verleden tijd. Onlangs hebben provincies Utrecht, en Noord- en Zuid-Holland onderzoek laten uitvoeren naar de fiscale, juridische en financiële houdbaarheid van deze regeling. Conclusie: het kan, mag en is veilig. Bovenal zijn woningeigenaren dik tevreden.

Tientallen gemeenten en verschillende provincies tonen inmiddels actief interesse. Ook bij het ministerie lijken de neuzen inmiddels te draaien en is er de neiging een samenwerking aan te gaan. Compliment voor het lerend vermogen dat gepaard gaat met voortschrijdend inzicht!

Waarom schrijf ik dit?

Als pionier energietransitie dien ik mijn ogen en oren open te houden voor alle innovaties die een verschil kunnen maken. Dat is niet altijd techniek. Vaak gaat het ook om systemische, sociale of financiële innovatie. Dit is daarvan een voorbeeld.

Een tweede reden is echter relevanter. Bij een daadwerkelijke doorbraak van dit soort instrumenten is een versnelling van de verduurzaming van woningen ophanden en creëren we de facto ons eigen probleem, met name in de uitvoerende bouw, installatie- en isolatiesectoren. Samenwerking is harder nodig dan ooit en proactief handelen is nodig om datgene te kunnen doen wat nodig is. De opgave is immens, de tijd om uit te voeren is beperkt en de agenda’s zitten nu al vol.

Graag ga ik met u het gesprek aan hoe we ons voor kunnen bereiden op een hausse aan verduurzamingsklussen.

Geschreven door: Freek Kranen