Hoe krijgen we samen de cirkel rond, als het begin van de cirkel nog een rechte lijn is? Een circulaire economie, soms lijkt het een utopie. Binnen de infrastructuur zien we al ontzettend interessante voorbeelden van circulaire projecten, maar hoe gaan we van deze incidentele projecten naar structurele inbedding van circulariteit binnen de organisatie?

Dat circulariteit steeds belangrijker is geworden en het bewustzijn rondom de klimaatcrisis is vergroot, dat is duidelijk. Circulariteit en klimaatimpact zijn ook nauw verweven thema’s, want meer materiaalproductie en meer afvalverwerking leiden tot meer energieverbruik en daardoor tot meer CO2 uitstoot. Dat moet minder worden. Het houdt de overheden evenals de marktpartijen bezig. Toch blijkt het lastig te zijn om het denken en het praten om te zetten in het doen. Vanuit het programma Infra FutureLabs gingen we in gesprek met Peter Gosselink, Senior adviseur Duurzaamheid bij Royal HaskoningDHV. Als adviseur Duurzaamheid heeft hij zijn rol het afgelopen decennium zien veranderen, van sporadische aandacht voor circulariteit in projecten naar structurele veranderingen brengen binnen organisaties. Kan een verandering in de bedrijfsvoering het begin van de cirkel zijn?

Peter stelt dat we aan het begin staan van een enorme transitieopgave. We hebben in Europa namelijk met elkaar afgesproken om uiterlijk in 2050 klimaatneutraal te zijn, dus jaarlijks niet meer CO2 uitstoten dan dat we kunnen vastleggen. Met als tussenstap 55% minder CO2 uitstoot ten opzichte van het referentiejaar 1990. Dat betekent voor Nederland dat de jaarlijkse CO2 uitstoot in 2030 moet zijn teruggebracht van 227 Mton naar 102 Mton. In 2021 was de CO2 uitstoot in Nederland 172 Mton, een reductie van 55 Mton (-24%). We hebben dus nog circa 6 jaar om de jaarlijkse CO2 uitstoot met 70 Mton (-31%) te reduceren. Tegelijk moet de Nederlandse economie in 2050 volledig circulair zijn. Voor de Rijksinfraprojecten is de lat nog veel hoger gelegd, naar volledig klimaatneutraal en circulair in 2030.

Alhoewel in infraprojecten de eerste reducties in materiaalverbruik en CO2 uitstoot – procentueel gezien – gemakkelijk te behalen zijn door quick win maatregelen, moet er voor grote reducties (vanaf circa 20 – 30% besparing) vaak toch wel geïnnoveerd worden volgens Peter. De uitdaging daarbij is exponentieel naar mate je dichter bij het doel van volledig klimaatneutraal en circulair wilt komen. Er is ook een grens aan wat technisch wenselijk en haalbaar is. De infrastructuur moet immers betrouwbaar en veilig functioneren. Om het doel van volledig klimaatneutraal en circulair te behalen moeten we daarom onderzoeken welke technische grenzen er zijn en hoe we die grenzen kunnen verleggen.

Hoe behalen we de doelstellingen volledig klimaatneutraal en circulair? Volgens Peter begint dat met het goed in kaart brengen van de vertrouwde werkprocessen, belanghebbenden, ambities en dilemma’s. Vervolgens kun je kansen onderzoeken. Peter adviseert hier de ”Aanpak Duurzaam GWW” bij te gebruiken. Hij merkt ook op dat er veel verschil zit tussen organisaties in de mate van bewustzijn en daadkracht om hiermee aan de slag te gaan. Bij de ene organisatie zijn circulariteit en CO2 uitstoot een geborgd onderdeel van de projectscope en bij de andere organisatie is er adhoc aandacht voor afhankelijk van de individuele ambities. Zijn bijdrage is daarom ook het grootst wanneer hij nauw betrokken is bij de organisatie. Dan is het gemakkelijker om te ondersteunen en indien nodig, bij te sturen. Zijn ervaring leert dat hoe complexer de casus, hoe eerder wordt teruggegrepen op de oude vertrouwde manier van werken.

Er is al veel bekend over het implementeren van duurzaamheidsprogramma’s voor de GWW-sector. Zo bestaat de ‘’Aanpak Duurzame GWW’’ van het CROW waarin gebruik wordt gemaakt van tools – zoals het Ambitieweb en MKI berekening – om te sturen richting positieve impact. Peter geeft aan dat de grootte van de organisatie een belangrijke factor is in het gebruiken van een dergelijke aanpak. In een platte organisatie, waarin de lijnen kort zijn, is vaak een goed bereik en sneller draagvlak te creëren dan in de grotere organisaties. Een andere factor is of het proces helder is uitgekristalliseerd met rollen en bijbehorende verantwoordelijkheden. Dit om te voorkomen dat er niet op elkaar gewacht wordt.

Binnen overheden zijn ook andere politiek gekleurde factoren die mee spelen, bijvoorbeeld de profileringsdrang van de coalitiepartijen. Wat vinden de partijen belangrijk? Is er een focus op circulariteit of duurzaamheid? De politieke en bestuurlijke motivatie om te verduurzamen is van belang want goed voorbeeld doet volgen. Wanneer de motivatie van de politiek en het bestuur goed wordt uitgedragen door ambassadeurs op de werkvloer dan is het een gouden combinatie.

Het kan een zoektocht zijn naar hoe binnen de mogelijkheden van het vastgelegde beleid aan de slag te gaan met de doelstellingen. Is het niet dat het beleid soms achter de feiten aan loopt en werkt dat niet beperkend op de doelstellingen? Wie neemt het risico als een circulair, innovatief product achteraf niet zo goed presteert als verwacht? En als niemand dat risico wil nemen, is het dan überhaupt mogelijk om te innoveren? Peter adviseert daarom de huidige technische standaarden te herijken. Door de technische standaarden te herijken met circulaire uitgangspunten in het achterhoofd, kan de markt meer mogelijkheden worden geboden om met oplossingen te komen voor minder en ander materiaalverbruik en minder CO2 uitstoot. Standaarden die dan succesvol blijken te zijn kunnen gedeeld worden met elkaar, zodat anderen hier ook gebruik van kunnen maken. Door de standaarden te herijken worden de waarden van circulariteit verankert in de organisatie. Is dit dan het begin van de cirkel?

Dit interview is uitgevoerd vanuit het Programma Infra FutureLabs en met de medewerking van Peter Gosselink. Infra FutureLabs wordt mede mogelijk gemaakt door de Provincie Overijssel, Waterschap Vechtstromen en Bouwend Nederland. Wil jij namens je organisatie in contact komen met het programmateam van Infra FutureLabs om een interessante casus of product te delen? Stuur dan een mail naar info@infrafuturelabs.nl. Bekijk ook de bijeenkomsten in de nabije toekomst in de agenda van Infra FutureLabs om deel te nemen aan de community.

—

Royal HaskoningDHV is koploper op het gebied van circulariteit. Ze brengen partijen bij elkaar om circulaire kansen zichtbaar te maken en te benutten. Met als resultaat een positieve maatschappelijke impact, kostenbesparing, en een verbeterde concurrentiepositie. Wil je meer hierover weten? Ontdek meer op Circulaire economie | Royal HaskoningDHV.