Uniforme Aanpak Toekomstbestendige Renovatie

In Nederland kampen naar schatting 369.000 huishoudens met energiearmoede. Dat is 4,8 procent van het totaal aantal huishoudens in Nederland (TNO, 2024). Om de huishoudens die het hardst getroffen worden te helpen energie te besparen, zijn in de afgelopen jaren al veel initiatieven opgezet door woningcorporaties, marktpartijen en gemeenten die focussen op het verduurzamen van woningen. Toch hebben die initiatieven minder impact dan dat ze zouden kunnen hebben. Het probleem: de initiatieven lopen langs elkaar heen. Kleine stappen worden wel gezet in de verschillende initiatieven, maar de grotere sprong die nodig is, wordt op deze manier niet gemaakt.

Door de energie en activiteiten van verschillende woningcorporaties te bundelen, ontstaat er een gezamenlijke aanpak die (1) het verduurzamen van woningen versnelt, (2) de kwaliteit van verduurzamingsmaatregelen verhoogd en (3) de capaciteit aan werkuren beter benut.

WoonTwente, een samenwerkingsverband van 14 woningcorporaties in regio Twente, wil de lopende verduurzamingsactiviteiten verzamelen in meerjarige programmalijnen. De aanpak, die nog ontwikkeld en bijgeschaafd moet worden, dient als voorbeeld voor een nieuwe manier van programmatisch en data-gedreven samenwerken.

De uitdagingen

Individuele corporaties ervaren over het algemeen weinig tijd en middelen om te werken aan het inrichten van gezamenlijke, meerjarige verbouwstromen. Toch is er vanuit het gezamenlijke belang van corporaties, gemeenten, de provincie en de markt wel veel belangstelling voor een collectieve aanpak. Er liggen namelijk enorm veel uitdagingen, die met samenwerking makkelijker te overbruggen zijn:

Het tempo van verduurzamen moet sneller om de afspraken uit Nationale Prestatieafspraken te behalen. In 2030 moeten namelijk 450.000 corporatiewoningen aardgasvrij zijn en 650.000 woningen toekomstklaar geïsoleerd (AEDES, 2024).

Op termijn is er onvoldoende markt en arbeidscapaciteit om de opdrachten van alle individuele corporaties afzonderlijk uit te voeren.

(Primaire) grondstoffen raken op, wat resulteert in enorme prijsstijgingen. Woningcorporaties moeten slimmer gaan inkopen en op zoek gaan naar circulaire of biobased alternatieven.

De markt wil en kan betere en gestandaardiseerde oplossingen ontwikkelen, met (1) hogere kwaliteit, (2) meer hergebruikte en hernieuwbare materialen en (3) minder onderhoudslasten, maar heeft nog te weinig afnamezekerheid om hier met vertrouwen in te investeren.

Meerjarige programmalijnen en een uniforme aanpak vanuit opdrachtgevers geven meer ruimte en sturing voor snellere innovatie. Wanneer alle opdrachtgevers hun opgaven op vergelijkbare wijze (uniform) uit gaan vragen aan de markt, krijgt de markt meer afnamezekerheid en kunnen ondernemers met vertrouwen investeren in nieuwe ontwikkelingen. Daarnaast biedt het een besparing in kantoorkosten: Op dit moment worden veel projecten individueel uitgevraagd, waardoor marktpartijen voor elke uitvraag maatwerk moeten leveren om een aanbieding te doen. Uniformiteit maakt het makkelijker en eenduidiger voor marketpartijen om een aanbieding te doen, waardoor de overgebleven tijd kan worden gebruikt voor doorontwikkeling van de organisatie, werkprocessen en producten.

Aanpak

Om het ideaalbeeld van een uniforme aanpak waar te maken, moet er nog veel geleerd worden. Uit een eerste verkenning blijkt dat onderwerpen zoals het toepassen van een integraal afwegingskader, het meten van “duurzaamheid” in kosten en sociale waarden, programmatisch samenwerken en data-gedreven werken nog niet voldoende zijn geïntegreerd in de huidige werkwijzen van woningcorporaties.

Om tot een concrete, gezamenlijke aanpak te komen, organiseert Pioneering in samenwerking met Verbouwstromen verschillende werksessies om de volgende vier fasen te doorlopen.

Fase 1: Aan de slag met data.
De werkgroep gaat aan de slag met vastgoeddata. De corporaties verkennen de mogelijkheden en knelpunten bij het maken van zogenoemde “mandjes”. In deze “mandjes” clusteren verschillende corporaties soortgelijke woningen met een soortgelijke verduurzamingsopgave om deze gezamenlijk te verduurzamen. Daarnaast zoekt de werkgroep uit hoe deze mandjes in de komende jaren kunnen worden opgenomen in het programma.

Fase 2: Ambities en processen.
De verschillende woningcorporaties krijgen inzicht in elkaars kernprocessen. Ook wordt het raamwerk ‘Toekomstbestendig Verbouwen’ doorgenomen. Op basis daarvan wordt een eerste schets van de gezamenlijke aanpak gemaakt.

Fase 3: Marktontmoeting
In deze bijeenkomst nodigen we marktpartijen uit en gaan we in gesprek over ambities en over haalbaarheid en betaalbaarheid van renovatiemaatregelen. Ook spreken we over gewenste investerings- en samenwerkingsvormen.

Fase 4: Inkoopstrategieën en meerjarige impactstrategie
In deze bijeenkomst bespreken we inkoopstrategieën en meerjarige programmalijnen. We gaan aan de slag met ons eigen gezamenlijke traject en leren van anderen.

Deze sessies gaan verder dan kennisdeling en het uitwisselen van ervaringen. Het doel is dat woningcorporaties samen tot een eerste concept van de nieuwe werkwijze komen. Door de werkwijze te hanteren, testen en doorontwikkelen ontstaat er een gedragen, toekomstbestendige werkwijze die passend is bij de verduurzamingsopgave waar in de regio.

Over Verbouwstromen

Verbouwstromen is een non-profit samenwerkingsverband van de Bouwcampus, Stroomversnelling, TKI Bouw en Techniek en TKI Urban Energy Deze organisaties combineren hun kennis, expertise en netwerken op gebied van energietransitie, klimaatadaptatie, natuurinclusiviteit en circulair bouwen binnen Verbouwstromen om een beweging op gang te brengen.

Verbouwstromen wil samen met alle spelers, van ontwerpers tot installateurs en van woningcorporaties tot lokale initiatieven het tempo en het volume van renovaties omhooggooien. Dit omdat we in Nederland nog miljoenen woningen hebben die teveel energie verbruiken. Deze moeten allemaal voor
2050 verduurzaamd worden. En dat gaat een stuk eenvoudiger als we de handen ineenslaan. Door goed en slim samen te werken, kunnen we met de schaarse beschikbare vakmensen veel meer huizen verduurzamen. In
kortere tijd, tegen lagere kosten en met een hogere duurzaamheidswaarde.

Verbouwstromen ondersteunt het Programma Versnelling verduurzaming Gebouwde Omgeving (PVGO) in het realiseren van haar doelen en wordt mede mogelijk gemaakt door steun van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.