Systeemgrenzen, naar 100% circulair

Wij hebben de ambitie om over 10 jaar onze economie voor 50% circulair in te richten en in 2050 moet dit 100% zijn. Maar als we in 2030 50% circulair willen zijn, moeten we onze gebouwde omgeving nu al zoveel als mogelijk circulair gaan ontwikkelen.

Behalve regelgeving en het financieel stimuleren zoals de overheid nu doet, moeten we ook anders gaan denken over wat werkelijk van waarde is en wat werkelijk bijdraagt aan een duurzamere samenleving voor iedereen. We zitten vast in systemen. Door deze systemen te benoemen, te analyseren en oplossingsrichtingen aan te dragen willen we inzicht geven in hoe het anders kan.

In vier verschillende inspiratiesessies willen wij iedere keer een verwonderaar en een reflectant aan het woord laten. Deze voorbeelden zullen uiteindelijk in een aansprekende en inspirerende digitale publicatie worden gebundeld en beschikbaar worden gesteld. Enerzijds om de bouwwereld inzicht te geven in de mogelijkheden die er nu al zijn om circulair bouwen mogelijk te maken en anderzijds om de valkuilen die in onze systemen zijn ingeweven zoveel mogelijk te herkennen en te mijden. Met deze kennis gebundeld in een publicatie willen we met overheden, waaronder gemeenten en ministeries, in gesprek gaan om beperkingen weg te nemen en systemen om te buigen.

Inspiratiesessies terugkijken

1. Het grondbedrijf: geld verdienen of waarde creëren?

Datum: 25 november 2020

In de eerste sessie gaan we in gesprek met Martin Huiskes, architect bij LKSVDD Architecten en Han Wiendels, directeur van de Herstructureringsmaatschappij Overijssel.

De verwondering van Martin is het feit dat er gehandeld wordt in grond met als doel om geld te verdienen. Grond is van onbeschrijfelijke waarde voor ons als mens. De grond ‘geeft’ ons voedsel en water, (bouw)materiaal en energie. Iets waar wij als mens dus zorgzaam mee om moeten gaan. Grond zou daarom een gezamenlijk ‘bezit’ moeten zijn.

Han geeft aan dat dit type verwonderingen en discussies al snel een politieke inslag kunnen hebben, met de vraag of dit door de overheid of de markt moet worden opgelost. De belangen van betrokkenen vormt in de afweging altijd een belangrijke kapstok.

In de dialoog wordt gezocht naar andere publieke verdienmodellen. “Ook voor de publieke sector geldt dat de aloude groeigedachte”, niet per definitie houdbaar is”. We moeten leren anders te groeien en dan uit te gaan van de belangen van betrokkenen. “Waarom heb je de overheid en regelgeving nodig om te veranderen in plaats dit vanuit je zelf te doen”,

2. Biodiversiteit: Anders leren, anders kijken, anders doen.

Datum: 9 februari 2021

In de tweede sessie (volledig online) gaan we in gesprek met Anneke Coops, landschapsarchitect bij Het Oversticht en Theo de Bruijn, partner bij IAA Architecten en lector aan hogeschool Saxion.

De verwondering van Anneke is dat de buitenruimte zo vaak niet belangrijk lijkt te zijn voor een architect. “Het is tijd voor een natuurinclusieve paragraaf in de welstandsnota”. Beschouw de stad als een ecosysteem, waarin alles met elkaar samenhangt. Groen is goed voor de (geestelijke) gezondheid. Een groene, biodiverse stad is beter bestand tegen klimaatverandering.

Theo herkent de verwondering van Anneke. De huidige opleidingen zijn gescheiden werelden: je studeert stedenbouw of je studeert architectuur. De kunst is de disciplines architectuur, stedenbouw en landschap zo veel mogelijk samen te laten optrekken. De waarde van biodiversiteit voor de leefomgeving, gebouwen en mensen wordt steeds belangrijker.

3. Hoe gezond en circulair is duurzaam bouwen?

Datum: 9 maart 2021

In de derde sessie zijn we in gesprek met Bjørn Grundel aanjager en kwartiermaker bij Omgekeerd Bouwen en Cirkelen en Eberhard Dijkhuis, directeur van Dijkhuis Bouwteam van Waarde.

De verwondering van Bjørn is dat grondstoffen in het grondstoffencrematorium belanden terwijl een gebouw een bron van materialen is. We gebruiken materialen in de bouw die vaak niet gezond en circulair zijn. Vanuit de historie werd alles wat werd gesloopt, hergebruikt en moest er worden betaald om te mogen slopen. Door de inzet op snelheid en efficiency is het kijken welke materialen nog van waarde zijn is daarmee veelal te duur. De producent moet hetgeen hij geproduceerd of gebouwd heeft altijd terug willen nemen.

Eberhard geeft aan dat gezond bouwen per definitie circulair bouwen is. Eberhard geeft aan dat je meer uit moet gaan van de bouwbiologie. De bouwbiologie kijkt naar het thema gezondheid binnen het gebouw terwijl duurzaamheid zich vooral richt op de impact op mensen en milieu buiten het gebouw. . Gezond bouwen betekent dat je voornamelijk natuurlijke materialen gebruikt zoals hout en leem, circulair dus. In de dialoog wordt besproken hoe we de beweging de goede kant op kunnen maken. Daarvoor is nodig om bewust te zijn dat er sprake is van drie transities te weten een energietransitie, een grondstoffentransitie en een gezondheidstransitie.

4. Uit de gevangenschap van de efficiency stappen

Datum: 7 april 2021

In deze vierde sessie bespreken we de verwondering van Johan Riezebos, directeur van Ter Steege Advies & Innovatie. Johan heeft een grote drijfveer op de thema’s innovatie en circulariteit en verwondert zich met name over de paradox van de efficiency en de effecten hiervan op circulair werken.

Johan verbaasd zich over het feit dat we mooie en goede materialen weggooien omdat deze niet passen volgens het Bouwbesluit, deze geen CE-keurmerk hebben en hergebruik meestal duurder is dan nieuwe materialen. Zowel overheid als bedrijfsleven geven aan circulariteit zeer belangrijk vinden maar handelen er vervolgens niet naar. Zo wil Rijkswaterstaat vanaf 2023 circulair inkopen, maar vooralsnog wordt geweigerd het bouwbesluit aan te passen, worden er geen fiscale maatregelen getroffen of worden onder het mom van ‘Ja maar dit mag niet van Brussel’ (wetgevende) stappen vooruit niet gezet.

Johan vindt dat we meer moeten handelen naar wat we zeggen en zorgen dat we met zijn allen weer logisch leren nadenken. Daarbij is het belangrijk dat de kennis van de vakman van de bouwplaats meegenomen wordt in de ontwerpfase.

Aansluitend op de verwondering van Johan, reflecteert Wouter Huuskes, directeur bij Trebbe Bouw B.V. op de inzichten van Johan. Dit doet hij mede met behulp van de valuecase voor circulaire kasstromen die hij ontwikkelt. Een meervoudig rekenmodel is nodig om zo verschillende waarden in één taal zichtbaar te maken, namelijk de taal van het geld. Zo brengen we discussie en dialoog op gang. Maken we duidelijk dat wat voor de ene kosten betekent, bij de ander tot baten leidt. Deze presentatie kun je hier bekijken.

5. Kennissessie resultaten en vervolgacties Systeemgrenzen

De verwonderingen en reflecties van de vier sessies worden uitgewerkt in een (digitaal) boekje. In het najaar zal dit boekje tijdens een (live/fysieke) kennissessie verstrekt worden aan een vertegenwoordiger van de overheid voor circulair bouwen.

Publicatie

Als eindproduct heeft de werkgroep bestaande uit Joke Bults (Stichting Pioneering), Martin Huiskes (LKSVDD Architecten), Mark de Lat (Eshuis Accountants en Adviseurs) een boekje gemaakt met de uitkomsten van de inspiratiesessies Systeemgrenzen, naar 100% Circulair. Het boekje is hier te bekijken.

 

Vervolg op dit initiatief

Naar aanleiding van het initiatief ”Systeemgrenzen, naar 100% circulair” is er een vervolgbijeenkomst gekomen op 14 april. Lees er hier meer over!

Projectpartners

Meer weten? Neem contact op