Het is tijd voor actie. Dat was de centrale boodschap van het Pioneering Jaarevent op 9 oktober 2025. Met zo’n 150 actieve deelnemers zaten we in de oude fabriekshal van de Tubantia; het Laadperron in Enschede. De urgentie om vandaag nog anders te gaan handelen, werd gedurende dag vaker duidelijk.  

Paul Schendeling: van kwantitatieve naar kwalitatieve groei 

Allereerst door econoom Paul Schendeling, die vertelde over de tijd van ‘nieuwe schaarste’ waar we momenteel in leven. In het oosten van Nederland, waar de ruimte tussen de dorpen langzaam wordt opgeslokt door nieuwe woonwijken, distributiehallen en snelwegen, begint een besef te groeien: we leven in een tijdperk van nieuwe schaarste. Niet alleen de grond raakt op, maar ook onze tijd, onze aandacht, en zelfs de draagkracht van de aarde. 

Paul kijkt uit over het Twentse landschap. Waar anderen vooral bedrijvigheid zien, ziet hij grenzen: grenzen aan de ruimte, aan de milieuruimte, aan wat de planeet nog kan dragen. Hij ziet dat zelfs onze pogingen tot verduurzaming soms averechts werken. Auto’s worden zuiniger, maar ook groter. Producten worden efficiënter, maar we kopen er meer van. De Jevons-paradox in actie: vooruitgang die zichzelf tenietdoet. 

Paul weet: het roer moet om. Niet méér van hetzelfde, maar beter. Niet groei in kwantiteit, maar groei in kwaliteit. Paul pleit daarom voor een radicale omslag van kwantitatieve naar kwalitatieve groei: een economie die niet draait om méér productie en consumptie, maar om betere producten, beter werk en een beter leven. 

Paneldiscussie 

In een paneldiscussie sparden koplopers Kim Middelkamp (Sallandse Wegenbouw), Har Coenen (Waterschap Limburg), Andre Dorée (Universiteit Twente), Bart Pigge (Dura Vermeer) en Peter Dijkstra (gemeente Enschede) over hoe zij hieraan werken in de praktijk.  

Tijdens het panelgesprek stond één boodschap centraal: de maatschappelijke opgaven voor Oost-Nederland vragen om een fundamentele omslag in hoe we samenwerken én uitvoeren. Klimaatadaptatie, energietransitie, betaalbare woningbouw en het verduurzamen van infrastructuur komen niet van de grond zolang we versnipperd en project voor project blijven werken. De panelleden waren het eens: alleen met programmatische samenwerking en een focus op maatschappelijke waarde in plaats van laagste prijs kunnen we echt vooruit. 

De oproep tot actie vormde een krachtig slot van het gesprek. De uitdagingen zijn groot, maar de kans om het verschil te maken is groter. De panelleden riepen partners nadrukkelijk op om mee te doen: tijd, kennis en middelen bundelen en samen bouwen aan een sterke uitvoeringspraktijk. Geen uitstelgedrag, maar concreet aan de slag. Back to Action – dat betekent verantwoordelijkheid nemen en samen werken aan een toekomstbestendig Oost-Nederland. 

Het publiek ging uiteen in drie inhoudelijke workshops op de thema’s: woningbouw & renovatie, mobiliteit & infrastructuur en ruimtelijke leefomgeving.  

Workshop Woningbouw & Renovatie 

We kijken terug op een inspirerende sessie over hoe we de bouw- en energietransitie samen anders kunnen organiseren. De urgentie is groot: te weinig woningen, te veel uitstoot, stijgende kosten en te weinig innovatie.  

In drie trajecten — regionale materialenhubs, biobased opdrachtgeverschap en wie betaalt de energietransitie — gingen we in gesprek: wat kan al, wat remt ons nog, hoe gaan we verder.  

De conclusie: we kunnen het niet alleen. We moeten collectief opdrachtgeven, integraal samenwerken en langjarig bouwen aan verandering.  

Laten we dit gesprek voortzetten! Laat weten waar je bij betrokken wilt blijven, dan nemen wij contact met jou op:  

• Regionale materialenhubs  

• Biobased opdrachtgeverschap  

• Wie betaalt de energietransitie  

• Integrale wijkaanpak  

Workshop Infra & Mobiliteit 

Onder het motto “Back to action” ging de workshop Infra & Mobiliteit terug naar de kern waar Pioneering ooit voor is opgericht: ontwikkelen is vernieuwen. Want juist in de openbare ruimte lopen opgaven steeds vaker vast.  

De doorlooptijden nemen toe doordat bovengrondse werkzaamheden (gemeenten) en ondergrondse werkzaamheden (nutsbedrijven) nog te vaak onafhankelijk van elkaar én na elkaar worden voorbereid en uitgevoerd. Met als gevolg lange doorlooptijden, een inefficiënt proces, veel frustratie en weinig werkplezier bij alle betrokken partijen.  

Robin de Graaf schetste de urgentie van deze opgave: de maatschappelijke druk neemt toe, maar de organisatie van het werk is nog veel te verzuild. Erik van der Scheer van Vitens gaf vervolgens inzicht in hoe die verkokering in de praktijk leidt tot vertragingen, dubbele werkzaamheden en oplopende kosten.  

Daarna presenteerde Robin de Graaf, namens Stichting Pioneering en de Universiteit Twente, hun gezamenlijke initiatief, gericht op integraal organiseren en ecosysteemdenken. Niet langer losse opgaven, maar een samenhangende aanpak waarin continu geleerd en verbeterd wordt. Door kennis over opgaven heen te delen en partijen structureel te verbinden, ontstaat ruimte voor ontwikkeling, innovatie en samenwerking.  

In de presentatie van Har Coenen van Waterschap Limburg kwam het voorgaande samen in een concreet praktijkvoorbeeld, gericht op de bouw van waterzuiveringen. Binnen zijn organisatie is, door programmatisch te organiseren, de doorlooptijd van de bouw van een waterzuivering teruggebracht van vijf naar drieënhalf jaar, zijn de netto kosten gedaald en is de kwaliteit verbeterd. Zijn aanpak laat zien dat vooruitgang geen kwestie is van harder werken, maar van slimmer organiseren, beter samenwerken en continu leren.  

De workshop eindigde met een duidelijke boodschap: als we echt verder willen komen, moeten we weer in de actiestand. En als we stappen willen zetten, moeten we slimmer leren organiseren binnen de grenzen van wat mogelijk is. 

Workshop Oostwaarts  

In de workshop Ruimtelijke Leefomgeving maakten de bezoekers kennis met het programma Oostwaarts. Klimaatverandering en de daarmee samenhangende zeespiegelstijging is een serieuze bedreiging voor de Delta Nederland. De urgentie is groot om nu al mee te bewegen in een ruimtelijke herontwikkeling van Nederland die daarvoor nodig is. De trek Oostwaarts is al begonnen. Pioneering, Saxion, Windesheim en de HAN werken samen met de markt om aan de hand van concrete vraagstukken een ‘Mindset Transitie’ in gang te zetten waarin nieuwe handelingsperspectieven ontwikkeld worden voor deelnemende studenten, professionals en organisaties. 

Worstel jij met vraagstukken over ruimtelijke inrichting? Bijvoorbeeld over klimaatadaptieve maatregelen, waterbeheer, circulair en duurzaam assetmanagement, energie, ruimtegebruik, eigenlijk alle vraagstukken waar je wel mee aan de slag wilt maar gewoon (nog) niet aan toegekomen bent. Dan staan de ruimtemakers voor je klaar! 

Elk jaar doen jong-professionals binnen de minor ruimtemakers onderzoek naar vraagstukken zoals waterbeheer, leefbaarheid in kleine dorpen, natuurinclusiviteit, onveilige verkeersituaties, energie, enzovoort. Je kan nu jouw vraagstuk indienen voor het aankomende semester, dat in februari 2026 start. Ruimtemakers is ontwikkeld om studenten en deskundigen uit het werkveld samen te laten werken aan concrete en urgente vraagstukken. Design thinking technieken en systeem aanpak zorgen voor resultaten waar de opdrachtgever echt mee geholpen is.  

Neem contact op voor meer informatie over dit programma!