Terugblik: Samen werken, leren en ontwikkelen aan een circulaire en toekomstbestendige leefomgeving!
De bijeenkomst van 3 november jl. op de UT in Enschede stond in het teken van ‘Samen werken, leren en ontwikkelen aan een circulaire en toekomstbestendige leefomgeving!’.
Jan Wienk (projectmanager Infra Futurelabs en Ruimtemaker bij Pioneering) begon met een toelichting over het waarom van deze bijeenkomst. De bijeenkomst is georganiseerd vanuit de programma’s Infra Futurelabs (circulaire infra) en Ruimtemakers (leefomgeving). Infra Futurelabs is opgezet naar aanleiding van een onderzoek door de provincie Overijssel naar wat andere overheden, gemeenten en waterschappen, al doen en wat nodig is om stappen te maken in de transitie naar een circulaire economie voor de inrichting en het beheer van infrastructuur en openbare ruimte. Voor de provincie Overijssel, Stichting Pioneering en Bouwend Nederland waren deze resultaten aanleiding om het programma Infra Futurelabs op te zetten zodat in Oost Nederland stappen worden gezet naar een circulaire systeem voor de realisatie en het beheer en onderhoud van infrastructuur en openbare ruimte. Ruimtemakers van Pioneering is een programma waarin met name ruimtelijke vraagstukken voorbij komen. Ruimtemaken kun je daarbij in letterlijke en figuurlijke zin zien. Enerzijds de enorme opgaven waar we voor staan bij de inrichting en het in standhouden van de fysieke ruimte, de leefomgeving. Anderzijds in figuurlijke zin de ruimte die we krijgen in de organisaties waarin we werken en die we nodig hebben om een goede invulling te kunnen geven aan die opgaven. In beide programma’s werken we aan een Learning Community, waarin we opdrachtgevers, deelnemers, studenten, experts en stakeholders met elkaar verbinden bij complexe ruimtelijke vraagstukken. De overlap voor beide programma’s zit in het samen werken, leren en ontwikkelen in deze Learning Community. Tijdens deze bijeenkomst is duidelijk gemaakt wat het nut en de noodzaak is van een Learning Community en hoe je dat kunt organiseren. Klik hier voor de presentatie.
Leentje Volker (Hoogleraar Integrated Project Delivery – Universiteit Twente) vertelde tijdens de bijeenkomst over de ontdekkingsreis met 80 vakgenoten op Terschelling, waar ze samen op zoek gingen naar een antwoord op de vraag hoe we in Nederland veilig kunnen blijven wonen, werken, en recreëren zonder de natuur onnodig te verstoren. Daar zijn verschillende concrete initiatieven ontstaan die de komende periode tot bloei moeten komen. De uitdagingen in de leefomgeving zijn complex. Zoals Jan Rotmans zegt: ‘we leven niet in een tijdperk van veranderingen, maar in verandering van tijdperk’, waarmee de grootsheid van de veranderingen wordt geduid. Om dat te bereiken zijn er innovaties nodig op verschillende niveaus. Maar we moeten ons ook goed beseffen dat iedere keuze die we maken en (ontwerp)beslissing die we nemen gevolgen heeft voor het systeem. Onze huidige meestal projectmatige benadering draagt onvoldoende bij aan oplossingen voor de opgaven waar we voor staan. De 4P’s voor innovatie in de bouw (Halman, J.I.M. (2004/2018) is een manier om dat te veranderen. Die bestaat uit productdifferentiatie door objectfamilies, projectoverstijgend investeren, projectoverstijgend aanbesteden en projectoverstijgende partnerschappen. Leentje pleit voor het werken in ecosystemen met een verscheidenheid aan partijen die daarbinnen complementaire diensten leveren rondom een bepaalde waardepropositie. Dit zal sneller en tot beter resultaat leiden, omdat een gebalanceerd resultaat is waarbij krachten elkaar in evenwicht houden. Dat is dus anders dan de competitie en concurrentie gedachte. Dit is de essentie van ecosysteemdenken. De presentatie werd afgesloten met een oproep: Bouw je eigen ecosysteem en leer door gewoon te doen! Learning by doing. Klik hier voor de presentatie.
Irene Visscher-Voerman (Lector Innovatief en Effectief Onderwijs – Hogeschool Saxion) vertelde over hoe een Learning Community kan bijdragen aan de opgaven in onze leefomgeving. Ze begint met de definitie: een Learning Community is een groep mensen met verschillende expertises, achtergronden en leerbehoeften, die in gezamenlijke verantwoordelijkheid met elkaar samenwerken aan een betekenisvol beroepsgericht of maatschappelijk vraagstuk, om zo tot collectief en individueel leren te komen. Saxion ontwikkelt learning communities door tot een ecosysteem waarin studenten, werkveld, docenten, onderzoekers en burgers samen werken en leren aan verschillende maatschappelijke opgaven. Maar dit vraagt wel wat van de partners en dat begint met de erkenning dat er grote vraagstukken spelen en dat we elkaar nodig hebben om die aan te pakken en van elkaar willen leren. Studenten zullen actief en professioneel leergedrag moeten tonen en docenten krijgen te maken met vraagstukken waarvan we van tevoren niet weten hoe die opgelost moeten worden. Het zou goed zijn als het werkveld minder denkt in termen van opdrachtgeverschap en marktpartijen over hun concurrentievrees heen stappen. We hebben elkaar nodig om de grote vraagstukken aan te pakken en om met en van elkaar te leren. Van daaruit zullen partners elkaar gaan vinden op inhoudelijke thema’s en wordt een gezamenlijke opdracht afgebakend, noem het een waardepropositie zoals Leentje Volker die eerder benoemde. Van daaruit ga je in die Learning Community samen werken, leren, onderzoeken, ontwerpen en reflecteren. Klik hier voor de presentatie.
Hans Oude Avenhuis (Docent – HAN / Ruimtemaker – Stichting Pioneering en Ondernemer bij Trimotion vertelt over hoe Ruimtemakers is ontstaan. Vanuit het programma Smart, Smarter SmartEast is de connectie ontstaan in 2021 toen studenten binnen de minor van de HAN bezig waren met het onderzoeksvraagstuk om de A1 ter plaatse van het Weusthagpark in Hengelo niet langer te zien – horen –of ruiken. Gedurende dit onderzoek is Pioneering aangehaakt en dat is de start geweest tot het opschalen van het vraagstuk naar een ecologische verbinding tussen het Lonnekermeer en landgoed Twickel. Uiteindelijk heeft dat geleid tot de ontwikkeling van het programma Ruimtemakers van Pioneering. Inmiddels is het programma een volwaardige werkplaats binnen Pioneering en staat het open voor brede deelname van iedereen die actief wil bijdragen aan de transitieopgaves van Nederland.
Het is alom bekend dat Nederland, of eigenlijk de wereld, in een transitie zit. Op de thema’s wonen – mobiliteit – water – klimaat – grondstoffen en energie willen we innovatieve oplossingen op sociaal, ecologisch en technisch gebied om de leefbaarheid van stad en plateland significant te verbeteren. Maximaliseren van waarde staat centraal. We worden daarin gehinderd door de grote ‘ja maar-show’ en hardnekkige vooroordelen zoals: de waan van de dag, korte termijn denken, tegenstrijdige belangen, hardnekkige systemen en knellende regelgeving. Om deze hindermachten te doorbreken zijn we op zoek naar Ruimtemakers. Mensen en organisaties die openstaan om vanuit andere perspectieven naar vraagstukken te kijken, nieuwsgierig zijn om van en met elkaar al lerend nieuwe denkrichtingen te laten ontstaan en het lef hebben om actiegericht al vroeg te prototypen. Leren van fouten gaat gewoon sneller dan het voorkomen van fouten.
Door anders te kijken, te denken en te doen ontwikkelen we oplossingen die concreet, haalbaar en schaalbaar zijn. Deelnemers in zowel het programma Infra Futurelabs als Ruimtemakers zijn creatieve doeners (studenten en werkende professionals die zichzelf willen ontwikkelen), opdrachtgevers met hun vraagstukken, inspirerende experts, docent onderzoekers en investeerders. Na de intake op een ingebracht vraagstuk vindt een match plaats. Deelnemers committeren zich gemotiveerd aan het doel, de verwachtingen en de ambitie van het vraagstuk. In een tijdsperiode van 5 maanden wordt er gestructureerd gewerkt aan de innovatieontwikkeling en persoonlijke ontwikkeling waarmee deelnemers beweging in gang kunnen zetten binnen hun eigen organisaties. In de laatste fase in het innovatietraject wordt het organiseren van de doorzettingskracht geregeld om een vervolg te geven aan dat wat bereikt is en worden de resultaten gepresenteerd en schrijft de deelnemende student een paper over zijn aanpak om in de eigen context betekenisvolle waarde te creëren. Klik hier voor de presentatie.
Resultaten
Resultaten van alle vraagstukken in de learning community belanden op het platform (zie www.infrafuturelabs.nl
en www.ruimtemakersvanpioneering.nl), waar ook initiatieven uit andere labs gedeeld worden. In dit netwerk van opensource samenwerking ontstaan coalities om nieuwe vraagstukken op te pakken of bestaande resultaten verder te brengen. Een circulair innovatietraject om tot concrete – haalbare en schaalbare innovaties te komen.
In januari start het volgende Ontwikkelprogramma. We zijn met diverse opdrachtgevers interessante vraagstukken aan het verkennen. Medio december sluiten we de aanmeldingen en starten we het matching traject. NO GUTS NO GLORY – NO LEGEND NO STORY Klik hier het programma Ruimtemakers.
In het tweede deel van de bijeenkomst zijn we met behulp van een Mentimeter in gesprek gegaan met de aanwezigen, die met name vanuit gemeenten, provincies, aannemers bouw en infra, architectenbureaus, ingenieurs- en adviesbureaus, netwerkorganisaties, wooncorporaties en onderwijsinstellingen zijn gekomen.