Terugblik: Werksessie biobased bouwen (1/4)
Op donderdag 15 februari 2024 werd een informatieve werksessie over biobased bouwen gehouden. Tijdens deze bijeenkomst bracht Jan-Willem van de Groep van Building Balance ons op de hoogte van de huidige stand van zaken van de transitie naar biobased bouwen. Zes organisaties pitchten over hun innovaties. De sessie, gehost door Joke Bults van Pioneering, begon met een overzicht van het programma.
Boeren en bouwers in transitie
Eric Versteeg, één van de ketenregisseurs van de Twentse bouwboeren, benadrukte het belang van de keten van ‘land naar pand’. Het afgelopen jaar zijn er drie ketenbijeenkomsten geweest, waarbij ruim 30 partijen, zowel bouwers als boeren, een intentieverklaring hebben ondertekend. Er wordt gewerkt aan het betrekken van opdrachtgevende partijen bij dit initiatief.
Eric ziet enthousiasme bij de boeren die opzoek zijn naar een alternatief voor hun huidige manier van ondernemen. Op dit moment is er 50 hectare grond vastgesteld die gebruikt gaat worden om voorbeeldprojecten te draaien. Als hier een goed proces voor is gevormd, zal een grotere groep boeren hierop voort kunnen borduren en zal deze nieuwe vorm van landbouw zich als een olievlek verspreiden.
Voor bouwers is de transitie naar biobased materialen een noodzaak. Hoewel sommigen terughoudend zijn, erkennen velen de onvermijdelijke richting waarin de industrie zich beweegt. Het identificeren van geschikte biobased materialen is cruciaal, omdat dit bepaalt met welke boeren er samengewerkt kan worden.
Rol van woningcorporaties en samenwerking met hubs
Hans Hilbrands, directeur Pioneering, schetste de rol van stichting Pioneering in deze transitie. Ook belichtte hij de rol van woningcorporaties. Het is van belang dat de biobased materialen passen binnen de richtlijnen die woningcorporaties hanteren, waarbij woningcorporaties ook flexibel en open moeten zijn voor nieuwe materialen. Samenwerkende woningcorporaties in de regio’s Twente en Zwolle willen hier een actieve rol in spelen om boeren en bouwers verder te helpen.
Ook beschikt Pioneering, dankzij landelijke samenwerkingen met innovatiehubs, over concrete voorbeelden en testcases uit andere regio’s. Deze kennis kan toegepast worden voor het bouwen van een circulaire waardeketen in Oost-Nederland.
Hoeveel biobased isolatiemateriaal is nodig in Twentse huurwoningen?
Joke Bults lichtte een onderzoek van studenten Technische Bedrijfskunde van Hogeschool Saxion toe. De studenten onderzochten hoeveel biobased isolatiemateriaal nodig is in de huurwoningen in Twente. Daarnaast hebben zij gekeken welke biobased isolatiematerialen op dit het meest gebruikt worden voor de woningbouw en wat de voor- en nadelen zijn van biobased isolatiematerialen.
Nationale Aanpak Biobased Bouwen
Jan Willem van de Groep nam de groep mee in de huidige stand van zaken van de Nationale Aanpak Biobased Bouwen (NABB). De NABB heeft tot doel een gezonde markt voor biobased bouwmaterialen te creëren door te bouwen met hernieuwbare grondstoffen zoals vlas, vezelhennep, olifantsgras of stro. Dit draagt niet alleen bij aan duurzaam bouwen, maar ook aan biodiversiteit, waterkwaliteit, landschapskwaliteit, en het verminderen van CO2- en stikstofuitstoot.
Het Kabinet Rutte IV heeft financiële middelen vrijgemaakt voor de implementatie van de NABB. In fase 1, van 2023 tot 2025, is €25 miljoen beschikbaar gesteld om de markt voor biobased bouwmaterialen op te zetten. In fase 2, van 2025 tot 2030, is €175 miljoen gereserveerd om deze markt verder uit te breiden. Dit omvat het opzetten van zelfstandige ketens voor biobased materialen, met als uiteindelijk doel het creëren van een zelfstandige, natuurinclusieve biobased (land)bouweconomie. In andere woorden, er komt een keten van de agrarische sector, naar de industrie, naar de bouw.
Belangrijke rol voor agrariërs
Jan Willem benadrukt dat deze aanpak te maken heeft met de bouw-sector, maar dat ook de agro-sector hier een belangrijke rol in speelt. De doelen die binnen de NABB gehaald moeten worden aan de bouw- en logistiek-kant, zorgen ervoor dat er ook veranderingen moeten komen aan de landbouwkant. Daarbij kan deze nieuwe ‘waardeketen’ een alternatief verdienmodel bieden voor boeren die afschalen met veeteelt.
Vooral ook bestaande gebouwen blijven gebruiken
Jan Willem maakt de kanttekening dat het niet alleen draait om biobased bouwen. Het is ook belangrijk om bestaande gebouwen te blijven gebruiken. “Wat we wel bouwen, moeten we anders bouwen”, vult hij aan. “Door al in het bouwkundig ontwerp gebruik te maken van bio grondstoffen, is de overstap naar andere materialen veel makkelijker.”
Jan Willem geeft een gedetailleerde uitleg van de inhoud van de NABB.
Bekijk hier deel 1 van de presentatie en hier deel 2.
Na een korte pauze werd de kennissessie vervolgd met pitches van zes verschillende organisaties. De zes pitchers vertelden over hun bijdrage aan biobased bouwen en wat zij nog nodig hebben van anderen om verder te komen.
Stichting RIBO – Duurzame restauratie en hergebruik
Susanne van den Breukel
van Stichting RIBO vertelde over het belang van het opleiden van vakmensen in hout- en restauratievaardigheden. RIBO streeft naar het behoud van erfgoed door het gebruik van circulaire materialen, waaronder een depot voor historische bouwmaterialen. Hun doel is om lokaal in te kopen en emissieloze, demontabele en omkeerbare houtskeletbouw te bevorderen, terwijl ze kennis delen en ruimte bieden voor restauratie en innovatie.
De Groene Woonwijk – Verduurzaming van bestaande woonwijken
Adele Elemans
van De Groene Woonwijk vroeg aan dacht voor de verduurzaming van bestaande woonwijken door biobased materialen als norm te stellen. In De Groene Woonwijk werkt ze met een netwerk van specialisten waarmee ze op een andere manier naar een woonwijk gaan kijken.
Tegenwoordig is er al veel biobased materiaal beschikbaar en is al beproeft hoe dit soort materiaal toegepast kan worden. Door voorbeelden te verzamelen en ook cijfers goed te borgen en delen met anderen, verwacht ze dat er een flinke sprong gemaakt kan worden richting Paris Proof bouwen. “Paris Proof” betekent dat gebouwen voldoen aan de klimaatdoelstellingen van het Akkoord van Parijs.
Adele zoekt meer mensen die zich bij dit netwerk willen aansluiten. In de bestaande bouw is er immers nog een enorme slag te slaan. Mensen en organisaties die zich bij het netwerk aansluiten, kunnen in ruil daarvoor gebruik maken van de denkkracht en creativiteit binnen De Groene Woonwijk.
Hemink Groep – Pilots opzetten
Tom Peeze
van Hemink Groep kondigde aan dat ze pilots opzetten om ervaring op te doen met biobased bouwen. Hemink Groep heeft veel kennis in huis over biobased bouwen en een goed netwerk van partners die daarbij aan kunnen sluiten. Tom geeft aan dat ze zelf bereid zijn om investeringen te doen om de pilot te draaien, maar ze zoeken ook opdrachtgever die willen investeren in extra pilots. Daarnaast benadrukt hij dat de markt ook open moet staan voor nieuwe manieren van bouwen en dat de uitvraag hier ook de ruimte voor moet geven.
Schipper Douwes Architectuur – Bewustwording en biologisch bouwen
Hans Douwes
van Schipper Douwes Architectuur sprak over de groeiende vraag naar duurzame en energiezuinige gebouwen. Hij pleit voor meer bewustwording, vooral bij consumenten, over de voordelen van biobased bouwen. Hans geeft aan dat de woonervaring, in bijvoorbeeld een houten huis, erg prettig is voor de meeste mensen. Daarnaast benadrukte hij de noodzaak om te focussen op renovatie in plaats van sloop, met voorbeeld van een renovatieproject uit Losser.
Van Dijk Bouwgroep – WOOWN Eco Concept
Jeroen van Dijk
van Van Dijk Bouwgroep vertelde over het WOOWN Eco concept. Dit is een ecologisch woningconcept voor sociale verhuur. De woningen hebben een traditionele fundering met daarop een houten prefab woning. Jeroen geeft aan dat ze dit concept door willen ontwikkelen naar de 3e generatie. Daarvoor zoeken ze hulp en kennis van andere partijen. De bouw van deze woningen moet namelijk circa 15 procent goedkoper worden om het aantrekkelijk te maken voor de sociale woningbouw. Van Dijk ziet mogelijkheden in het zoeken van een alternatief voor warmtepompen en het optimaliseren van de logistiek. Jeroen benadrukt dat ze samenwerkingen zoeken met co-makers en afnemers om het concept of te schalen. Wanneer het concept is uitontwikkeld, kunnen ze het gaan delen met andere woningbouwers.
Koopmans – Biobased bouwen en CO2-reductie
Sander Deterd Oude Weme
van Koopmans vertelde over hoe zijn eigen passie voor natuur en biobased bouwen is ontstaan. Zijn echte eyeopener kwam in Nepal, waar hij meewerkte aan bouwprojecten die gebouwd werden met lokale materialen. Vanuit Koopmans is hij aangehaakt op de geWOONhout fabriek, die levert kant-en-klare houten woningmodules. Hij geeft aan dat het nu tijd is voor een volgende stap. Daarvoor hebben ze de CO2LING ontwikkeld, dat is gericht op het verminderen van de CO2-uitstoot van de bouwsector. Ook willen ze meer gebruik gaan maken van biobased materialen in gevels en dakelementen.
Wat heb je nodig om verder te kunnen?
Na de pitches werden het publiek gevraagd wat zij nodig hebben om de volgende stappen kunnen zetten richting biobased bouwen. Tijdens een discussie bespraken opdrachtgevers, bouwers, ontwikkelaars, leveranciers, architecten en adviseurs waar zij tegenaan lopen in de transitie naar biobased bouwen.
De volgende steekwoorden kwamen het vaakst naar voren in de antwoorden:
- Opdrachtgevers: Betaalbare oplossingen, pilots, investeringsmodellen, landelijke oplossingen in plaats van regionaal.
- Bouwers/ontwikkelaars: Vastlopende procedures, certificering, tegenstrijdigheden, regelgeving.
- Architecten, adviseurs en leveranciers: Te hoge ambities, aanpassing van regelgeving, Aedes, mensgerichte aanpak, prijs van isolatiemateriaal.
